Λαογραφία: Γνέσιμο, Κλώσιμο, Πλέξιμο

1962: Μία Λακωνίτσα γνέθει.

Οι παλιές Λιαπαδίτσες, εκτός από σύζυγοι, μητέρες και αργατίκισες στα χτήματά τους, είχαν και τα οικοκυρικά, να πλέξουνε ρούχα για το χειμώνα. Το μαλλί σε κάθε νοικοκυριό, ήταν από τα αρνόπουλα που είχε η κάθε οικογένεια, άλλη πιλιότερα και άλλη λιγότερα. Όπως είναι γνωστό, γινόταν από παλιά πλήρης εκμετάλλευση της κτηνοτροφίας και η κάθε οικογένεια απολάμβανε τα “δικά της” προϊόντα, αρνάκι γάλακτος, γάλα, τυρί, μαλλί για πλέξιμο και κοπριά για τσου κήπους. Το κάθε νοικοκυριό ήταν σε μικρογραφία μία πλήρως καθετοποιημένη οικοτεχνία. Στα προσόντα της κάθε ανύπαντρης κοπέλας, μετρούσε και η ικανότητά της στα οικοκυρικά. Αυτό ήταν αποδεκτό από τις τότε μικρές κοινωνίες, αλλά είχε και την υποστήριξη της Πολιτείας, καθώς στα γυμνάσια θηλέων είχαν εντάξει και το μάθημα των οικοκυρικών.Οι γυναίκες με το μαλλί που είχανε, επλέκανε σκατσούνια, μάγιες τσούκνινες, τρικό, σιάλια μονά ή διπλά και κάποιες νεότερες επλέκανε σκούφους και γάντια. Με αγοραστές κλωστές, νέες κοπέλες επλέκανε βελονάκι, κέντημα και σεμέν. 

Για το πλέξιμο των μάλλινων της οικογένειας, εχρειαζότανε το μαλλί και κάποια εργαλεία. Το μαλλί ήθελε επεξεργασία, όπως πλύσιμο, ξάσιμο (ξάνοιγμα), τύλιγμα σε τουλούπες, γνέσιμο, κλώσιμο και πλέξιμο. Τα εργαλεία που εχρειαζόντανε ήτανε η ρόκα, το αδράχτι, το σφοντύλι, ο κλώστης, η σκατσουνόροκα και οι βελόνες.

• Το μαλλί: Για να φθάσει το μαλλί από τη ράχη του αρνιού, να γένει σκατσούνι ή μάγια τσούκνινη, περνούσε από πολλά στάδια. Εχρειαζόντανε δηλαδή:

- Πλύσιμο: Πριν κουρέψουνε τα αρνιά για να πάρουνε το μαλλί, τα πηγαίνανε

Πλύσιμο των αρνιών στη Ροβινιά, Χάλευε πότε...

στη θάλασσα (στο Γλυκό, στη Γιόφυρα ή στη Ροβινιά) και επλένανε το μαλλί τους για να είναι καθαρό. Κανονίζανε πολλές γυναίκες μαζί να πάνε τα αρνιά τους για πλύσιμο, έτσι η μέρα εξελισσότανε σαν ημερήσια εκδρομή, με γέλια, τραγούδια και χαρές. Μπάζανε τα αρνιά στο νερά (στα ρηχά) και ένα ένα τα πλένανε.
- Ξάσιμο (ξάνοιγμα): Όπως είναι το μαλλί πλυμένο και στεγνό το ξένανε. Το βαστούσανε με τα δύο χέρια και από το κέντρο το ξανοίγανε προς όλες τις κατευθύνσεις, για να γένει απαλό και να μπορεί να χρησιμοποιηθεί εύκολα, χωρίς κόμπους.

- Tουλούπες: Μετά από το ξάσιμο του μαλλιού, το τυλίγανε ελαφριά σε τουλούπες, όπως το μαλλί τση γριάς. Η συσκευασία σε τουλούπες, εξυπηρετούσε τη γυναίκα να τις βάζει εύκολα και σίγουρα στη ρόκα.

- Γνέσιμο: Το γνέσιμο του μαλλιού με τη ρόκα, είναι η μεταμόρφωση του μαλλιού σε γνέμα. Κάνανε ένα ξεκίνημα με το χέρι και στηρίζανε το γνέμα στο αδράχτι. Στη συνέχεια κατιβάζανε λίγο λίγο το μαλλί, στρίβοντας το αδράχτι και τυλίγοντας το γνέμα.

- Κλώσιμο: Το κλώσιμο εγινόντανε με τον κλώστη. Ο κλώστης κλώθει δύο γνέματα μαζί και κάνει ένα δίκλωνο γνέμα, έτοιμο για πλέξιμο. Η γυναίκα αφού περάσει τα δύο γνέματα, εγύριζε πολλές φορές στο μηρί της τον κλώστη για να πάρει στροφές και μετά τον άφηνε κάτω και άρχιζε να γυρίζει, κλώθοντας τα δύο γνέματα.

- Πλέξιμο: Το πλέξιμο εγινόντανε με δύο μεγάλες βελόνες ή τέσσερις μιτσές. Τα σκατσούνια τα πλέκανε με τέσσερις μιτσές βελόνες και μία στη σκατσουνόροκα πέντε.

• Τα εργαλεία: Εχρειαζόντανε λίγα εργαλεία, που ήτανε τις περισσότερες φορές αυτοσχέδια.

- Η ρόκα: Ήτανε φτιαγμένη από ένα ίσιο ξύλο περίπου 60 εκατοστών, του οποίου τα δύο απέναντι κλαριά,10 πόντους κάτω από την κορφή, τα ενώνανε κάνοντας ένα στεφάνι. Στη ρόκα εστερεώνανε την τουλούπα με το μαλλί, για να αρχίσει το γνέσιμο.

-Το αδράχτι: Ήτανε ένα ίσιο ξύλο, περίπου 20 εκατοστών, λούστρο για να μην ντένει το μαλλί. Στο αδράχτι τυλίγεται το γνέμα.

-Το σφοντύλι: Επειδής το γνέμα είναι αλαφρύ, για να έχει πέζο το αδράχτι, του βάνανε στο κάτω μέρος για βάρος το σφοντύλι, που είναι μία ξύλινη ροδέλα με διάμετρο 4-5 εκατοστά με τρύπα στη μέση, για να χωράει το κάτω μέρος του αδραχτιού, που όσο τυλίγεται το γνέμα τόσο βαραίνει. Αν πυτίχει και χαθεί το σφοντύλι, εβάνανε για βάρος ένα πατατί.

- Ο κλώστης: Ήτανε μεταλλικός και στην κορφή είχε ένα στρογγυλό στεφάνι με υποδοχές για να περνάνε τα δύο γνέματα και τέλειωνε σε ένα ίσιο σίδερο για να τυλίγεται το έτοιμο γνέμα. Η γυναίκα που έκλωθε, ανίβαινε σε ένα μπότζο για νάναι ψηλά και νάχει τράτο ο κλώστης να κατιβαίνει.

Ξυλόγλυπτη

- Η Σκατσουνόροκα: Ήτανε μία ξύλινη κατασκευή 30 εκατοστά περίπου, που στο μπροστινό μέρος είχε μία τρύπα για να μπαίνει η μία βελόνα του πλεξίματος. Χρειαζόντανε όταν επλέκανε σκατσούνι, που ήθελε τέσσερις βελόνες στο σκατσούνι και μία στη σκατσουνόροκα. Η σκατσουνόροκα στηριζόντανε στη μέση τση γυναικός, στο γαϊτάνι ή στη φασκιά. Υπήρχανε σκατσουνόροκες αγοραστές, φτιαγμένες στο χέρι με ξυλογλυπτική και υπήρχανε και στράτσες αυτοσχέδιες.

• Όλα τα υλικά και τα εργαλεία, τα αγοράζανε από τον πρεματσούλη, πολλές όμως τα φέρνανε από τη χώρα.

• Όλα τα στάδια του πλεξίματος γίνονταν στη γειτονιά, όπου οι γυναίκες καθωμένες, εγνέθανε, εκλώθανε και επλέκανε, συζητώντας για όλα τα θέματα, ενώ τα χέρια τους εδουλεύουνε σαν μηχανή, χωρίς να κάνουνε λάθος.

ΠΗΓΗ: Η φωτογραφία δείχνει μία Λακωνίτσα που γνέθει και προέρχεται από το video Corfu 1962, στο link: www.youtube.com/watch?v=DsJGS-Ave3I